«Geschicht ist Schrott»
«Die Geschichte
ist mehr oder weniger Schrott...»
(Henry Ford, 1916)
"Dr Henry Ford het gseit «Geschicht ist Schrott», wiu
im ds Häärchoo für sini nöie Fabriggen isch im Wääg
gschtange. Em liebschte hätt er ghaa, sini Lüt ghöörti
numen im, läbti u schaffeti für in u bringti für in Ching
uf d Wäut. Em liebschte hätt er Fordmönsche ghaa ooni Bindigen
u Verpflichtige gägen usse, iipschlossen in ere Fordwäut.
Hüt säge di Mächtigen u Riiche nümm «Geschichte
ist Schrott», si isch nen eifach gliich, wiu ds Gäut u di wiirtschaftlechi
Macht nümm a Oort u Zit bbunge sii u d Aarbeit chöi ga sueche,
wo si am biuuigschten isch. Dr Mönsch isch für die Aart z gschäfte
zun ere Belaschtig woorde, wiu dää leider no amenoort läbt,
Familie het un e Gschicht. Auso ersetzt me ne deert, wos geit, dür
Roboter, laat ne deert, wos no nützt, zu dr Aarbeit la pändlen
u nimmt im deert, won er nümm räntiert, d Aarbeit ewägg.
Im globalisierte freie Märit hets, we me ne z Änd tänkt,
in eren eischpraachige, schtaateloose Wäut Macht u Gäut, wo
aunenoorten isch u niene, provisooreschi Aarbeitsrüüm u Ungerkümpft
für d Nomade, wo mit Ggöferli, Läptop u Händy dr Püez
nachereise, Naarigsmituproduzänte, Naachwuchsproduktionskombinaat,
Läde, Vercheersmittu u Aarbeitsloose- u Autersch-Laager. Gschichte
gääbs schoo numen isch me niene me deheimen u het e ke Zit."
(CHRISTIAN SCHMID in Der Bund, 18.10.2003, Kleiner
Bund)
Mitsänger u Ustrumpeeter
"Daas, wo im augemeine
Schpraachbruuch Globalisierig heisst, isch nüüt angersch weder
ds Iischwörevo dr ganze Wäut uf d Clanwürtschaft vo de
Superriiche. I Chouf nää tuet me daa derbi nid nume, das di
Aarme no eermer wäärde, i Chouf nää tuet men o, das
i den Induschtriischtaate dr Mittuschtang säärblet u dr Soziaauschtaat
zämechrachet. Klaar, wo me dr frei Wettbewäärb vo jedem
gäge jede, ooni Rücksicht uf iirgendöppis oder iirgendöpper,
usrüeft, bruuchts e ke Schtaat me, nume no Schutztruppe für
e Riichtum. Die, wos nid schaffe, si geng säuber tschùud.
I üsere Wäut gits zwaar no Mönsche, wo wi verzwiiflet mit
u a dr Idee vo dr Vernunft witerschaffe; Geischtes- u Natuurwüsseschaftlere,
Filosoofe u ganz gwöönlechi Tänker u Tänkere. Si schribe
wunderbaari Büecher i ds Lääre, wiu sech d Höiptling
u iri Clan lengschte nümm für seien intressiere, ne vilech mängisch
non es Priisli gää. Mir bruuche hüt keni Universitääte
mee, mir bruuche Schuele für di Aaghörige vo de Höiptlingskaschte,
wo ds Inszeniere leere, mir bruuche Clanschliiffine, wo gfougegi Mitsänger
u Ustrumpeeter härezüchte. Für di Gwöönleche
längt ds wichtigschten Inschtrumänt vo dr Wäut, d Fäärnbedienig,
das si deert chöi härezäppe, wo Höiptlinge Hoof hei,
u die ewäggzäppe, wo versäge.
(Aus "Werum?" von Christian Schmid in "Der
kleine Bund", 8. März
2003, S. 4)
I dr Schwyz ratburgeret me, gob die chlyne Schüeler sötti
Früeänglisch, Früefranzösich oder villech doch Früedütsch
sötti leere. Da drzue us emene Artikel vom Schmid Christe:
Mundart: Früe...
"Us em religiööse
Wortschatz
«Früeschpraachenungerricht»
isch i dr dütsche Schwiz eidütig aus Begriff us em Wortschatz
vo dr Religioon vom freie Märit u vo dr Globalisierig ufchoo u schteit
daa nid zur Diskusioon. Er isch e Befääu a d Leerchräft
vo den Ungerbeliechteten uf dr ganze Wäut, wo nid i dr änglische
Schpraach ufwachse, so früe u so guet wi nume müglech Änglisch
z leere, das si d Wäutoornig vo de Superriichen u irne Lakaie nid
schtööre. Vo daa us gsee isch ds Bekenntnis - i bruuchen äxtraa
das religiööse Wort - vo de Wäutsche zum Früedütsche
nüüt angersch weder e Häresii, en Irrgloube, u rüeft
nach dr Inquisizioon mit em Buschor aus Groossinquisitor. Wär hingäge
dr Meinig isch, d Erfüuuig vom Mönschsii sig ganz öppis
angersch weder dr heilig Chrieg vom Giz, mues d Fraag vom Früeschpraachenungerricht
nid zun ere religiööse Fraag mache. Er cha ds Derfüür
u Derwider vo gseuschaftleche, wiirtschaftleche, politischen u pädagoogische
Gsichtspünkt diskutiere, wiu di Fraag i dä ganz Raame ghöört."
(Christian Schmid, 03.05.2003, Kleiner Bund)
|